اسباب اختلاف الحدیث

در این پژوهش، بیش از هشتاد عامل و سبب اختلاف احادیث با ارایه راه کارهای علاج آنها واکاویده شده است. این اسباب در پنج بخش کلی سامان یافته اند: اسباب اختلاف برآمده از شیوه های نقل حدیث، اسبابی که به اقتضای قانون گذاری وجود یافته اند، اسباب اختلافاتی که از شکل تعبیرهای روایات سرچشمه گرفته اند، اختلافاتی که به سبب تغییر شرایط زمانی و مکانی به وجود آمده اند و سبب هایی که ویژه روایات تفسیری قرآن کریم هستند. الکتاب الذی بین یدیک أیها القارئ العزیز یمثّل محاوله لمعرفه أسباب اختلاف الحدیث ، وقد تضمّن أربعه وثمانین سبباً ، تمّ تبویبها فی خمسه أقسام رئیسیّه ، نعرضها على النحو التالی : القسم الأول : عوارض التحدیث . القسم الثانی : مقتضیات محیط التشریع والتقنین. القسم الثالث: مقتضیات أسالیب البیان والتعبیر. القسم الرابع: دور الظروف ومقتضیات تحوّلها. القسم الخامس: خصائص حقل التفسیر. ولا شکّ أنّ هذه الخطوه هی اُولى الخطوات الواسعه فی هذا السبیل ولا یمکننا دعوى استقصاء جمیع أسباب اختلاف الحدیث وحصرها فی الحالات المذکوره فی هذا الکتاب ؛ إذ التّتبع والدّقه فی الأحادیث قد یوصلنا إلى أسباب اُخرى للاختلاف . وختاما لا یَسعنا إلاّ أن نعبّر عن جزیل شکرنا لجهود المحقّق الفاضل البارع سماحه حجّه الإسلام والمسلمین الشیخ محمّد إحسانی فر ، الذی أقبل على دراسه هذا الموضوع بلهفه وولع، وکذلک سماحه حجّه الإسلام الشیخ حیدر المسجدی الذی تکفّل بمهمّه تنقیح نصّ الکتاب ، ونسأل اللّه تعالى دوام التوفیق لهما. محمّد کاظم رحمان ستایش معاونیه التحقیق فی مرکز بحوث دارالحدیث ربیع الثانی 1427