حکمت نامه امام حسین علیه السلام

امام حسین علیه السلام یکى از امامانى است که به دلیل شرایط سیاسى دوران امامتش ، همانند برادر بزرگوارش امام حسن علیه السلام ، میراث علمى ایشان ، فراوان نیست تا آن جا که علاّمه سیّد محمّد حسین طباطبایى رحمه الله ، منکر نقل حدیث فقهى از ایشان شده است . [۵] هر چند این سخن ، قدرى مبالغه آمیز مى نماید ؛ لیکن پژوهش هاى ما نیز تا حدّ بسیارى ، آن را تأیید مى کند . دوران حکومت معاویه و فرزندش یزید، سخت ترین دوران براى خاندان رسالت بود . امامت سیّد الشهدا ، امام حسین علیه السلام ، حدود ده سال (از صفر سال ۵۱ تا محرّم سال ۶۱ هجرى) طول کشید و بیش از نُه سالِ آن در زمان حکومت معاویه بود . معاویه ، براى از بین بردن زمینه هاى سیاسى ـ اجتماعى محبوبیت خاندان رسالت ـ که به طور طبیعى در جامعه اسلامى در حال گسترش بود ـ ، نهایتِ تضییقات را در مورد ارتباط مردم با دو یادگار پیامبر خدا (امام حسن و امام حسین علیهماالسلام) به اجرا گذاشت . وى علاوه بر دستور العمل هایى که مبنى بر تعقیب ، شکنجه و قتل و آزار پیروان اهل بیت علیهم السلام صادر کرد ، آنان را از حقوق شهروندى نیز محروم نمود و حتّى سهم آنان را از بیت المال ، قطع کرد . [۶] این اقدام خطرناک ، افزون بر ضربه اى که از نظر سیاسى بر حکومت اصیل اسلامى وارد ساخت ، ضربه مُهلکى بود بر حوزه معارف حقیقى اسلام ناب . از سوى دیگر ، سیاست ممنوعیت عمومى کتابت و تدوین حدیث و به دنبال آن ، راه یابى اسرائیلیات و داستان هاى عجیب و غریب توسّط قصّه گویان و اَحبارِ تازه مسلمان به صحنه فرهنگى جامعه اسلامى ، [۷] زمینه مهجور ماندن علماى راستین و در رأس آنان ، اهل بیت پیامبر خدا را به شدّت افزایش داد . سیاستِ دین زدایى معاویه تا بدان جا پیش رفت که درصدد حذف نام پیامبر صلى الله علیه و آله برآمد ؛ زیرا از شنیدن مکرّر نام ایشان در اذان ، احساس ناراحتى مى کرد! از این رو ، با ترویج روایاتى مجعول در تشریع اذان ، کوشید تا زمینه را براى جایگزین ساختن چیزى دیگر به جاى اذان ، فراهم کند ؛ امّا با موضع گیرى هاى اهل بیت علیهم السلام موفّق نشد . [۸] بدیهى است در چنین فضاى سیاسى اى ، کمتر کسى حاضر مى شود براى شنیدن حدیث و یا نقل آن از امام حسین علیه السلام و یا برادر بزرگوارش ، زندگى خود را به خطر بیندازد . البته این ، به معناى بسته بودن راه بهره گیرى از دریاى علم و حکمت از امام علیه السلام نیست . بى تردید ، نزدیکان و یاران خاصّ ایشان و بویژه امامِ پس از او (فرزندش امام زین العابدین علیه السلام ) احادیث فراوانى از و شنیده بودند که بخشى از آنها هم اکنون به ما رسیده است ؛ امّا بر اساس حدیث منقول از امام رضا علیه السلام ، عامّه مردم (غیر شیعه) ، جز در یک مورد، مسئله اى از ایشان و برادرش اخذ نکردند : ما رأیتُ الناسَ أَخَذوا عَن الحَسَنِ والحُسین علیهماالسلام إلاّ الصّلاهَ بعدَ العَصر وبَعدَ الغَدِاه فی طَواف الفَریضَه . [۹] ندیدم که مردم (اهل سنّت) ، از حسن و حسین علیهماالسلام جز حکم به جواز نماز خواندن بعد از نماز عصر و نماز صبح در [نماز] طوافِ واجب ، چیزى اخذ کرده باشند. حکمت نامه امام حسین حکمت نامه امام حسین علیه السلام ، کوششى است نو در جهت جمع آورى سخنان حکیمانه این امام بزرگوار ، از منابع حدیثى شیعه و اهل سنّت ، و ارائه آن با نظمى نوین و سهل الوصول ، در ده فصل . این مجموعه ، افزون بر حکمت هایى که از خودِ آن امام روایت شده ، بخشى از احادیثى را که ایشان مستقیما یا با واسطه از پدر بزرگوارش امام على علیه السلام یا جدّ ارجمندش پیامبر خدا نقل کرده است نیز در بر مى گیرد . گفتنى است که این کتاب ، بخشى از دانش نامه امام حسین علیه السلام است که پیش از به فرجام رسیدن آن اثر گسترده ، آماده بهره بردارى گردید و از آن جا که کاربرد مستقل دارد ، جداگانه تقدیم علاقه مندان مى گردد . مطالب کتاب: پیشگفتار میراث علمى امام حسین سخت ترین دوران براى اهل بیت حکمت نامه امام حسین درآمد حکمت ، در قرآن و حدیث اقسام حکمت ۱ . حکمت علمى ۲ . حکمت عملى ۳ . حکمت حقیقى باب یکم : حکمت هاى عقلى و علمى باب دوم : حکمت هاى اعتقادى باب سوم : حکمت هاى عقیدتى و سیاسى باب چهارم : حکمت هاى عبادى ۵] سرگذشت شهید جاوید ، رضا استادى : ص ۵۳۵ (بخش ضمیمه : رساله علم / علاّمه طباطبایى) . [۶] ر.ک : شرح نهج البلاغه : ج۱۱ ص۴۳، دانش نامه امیرالمؤمنین علیه السلام : ج ۱۱ ص ۳۴۳ ـ ص ۳۶۶ (فصل هفتم : تلاش دشمنان امام براى خاموش کردن نور او) . [۷] ر.ک : الموضوعات ، ابن الجوزى : ج ۱ ص ۲۹ ، الوضع فى الحدیث : ج ۱ ص ۲۷۳ ـ ۲۷۹ ، الموضوعات فى الآثار والأخبار : ص ۱۵۳ . [۸] ر . ک : دانش نامه میزان الحکمه : ج۲ ص۳۵۲ ـ ۳۵۴ (مَدخل «اذان») . [۹] الکافى : ج ۴ ص ۴۲۴ ح ۵ . گفتنى است که اهل سنّت ، عموما نماز خواندن پس از نماز عصر و بعد از نماز صبح را جایز نمى دانند ؛ امّا چون دیدند امام حسن و امام حسین علیهماالسلام پس از طواف واجب خود ، نماز آن را در این اوقات خوانده اند ، خواندن نماز طواف فریضه را از حکم به عدم جواز ، استثنا کرده اند .