حکمت نامه جوان (فارسی)

پیش‏گفتار جوانى، بهترین فرصت زندگى براى خودسازى و سازندگى است و جوانان، ارزنده‏ترین ذخایر و سرمایه‏هاى جوامع انسانى هستند. از این رو، رشد و بالندگى هر کشور، در گرو آموزش و پرورش نیروى جوان آن است و موضوع جوانان در تاریخ بشر، همواره مورد توجّه رهبران فرهنگى، دینى و سیاسى جهان بوده است. یکى از نویسندگان معاصر مى‏نویسد: گِزِنفون، حکیم و مورّخ یونانى (۴۳۰ ۳۵۵ ق. م)، دو کتاب راجع به ایران نوشته است که یکى از آن دو کورش‏نامه است. در این اثر، شرحى راجع به تربیت جوانان ایران در دوران هخامنشى آورده و از جمله مى‏نویسد: «تقوا و فضیلت به فرزندان خود مى‏آموزند، همان گونه که دیگران خواندن و نوشتن را … در قوانین ایران، کوشش مى‏شود که افراد، تربیتى پیدا کنند که آنان را پیشاپیش، از دست یازیدن به کارهاى ننگین و شرارت‏آمیز، باز دارد» … گزنفون، یکى از علّت‏هاى اقتدار هخامنشیان را که در زمان خود، بزرگ‏ترین کشور جهان بودند همین توجّه به تربیت جوانان مى‏داند.[۱] در جهان امروز، که عصر انفجار اطّلاعات است، از یک سو، دسترس جوانان به انواع آگاهى‏ها، زمینه رشد دانش و پیشرفت فنّاورى را فراهم کرده است و از سوى دیگر، سوداگران بین‏المللى و سودجویان سیاسى و اقتصادى، بیش از دوران‏هاى‏ ______________________________(۱) هشدار روزگار: ص ۱۸۷ ۱۸۸.   گذشته از سرمایه جوانان، سوء استفاده مى‏کنند و بدین لحاظ، پرداختن به مسائل جوانان در جهان امروز، بیش از گذشته حائز اهمّیت است‏[۲] و در ایران، به دلیل این که نزدیک نیمى از جمعیت آن جوان‏اند،[۳] مسئله جوانان، اهمّیت فوق‏العاده‏اى دارد. علاوه بر این، آنچه بر اهمّیت پرداختن به مسائل جوانان ایرانى مى‏افزاید، نقش آنان در پیروزى انقلاب اسلامى است که موجب شده تا جریان‏هاى سیاسى و فرهنگى مخالف، به منظور پیشگیرى از انتقال فرهنگ انقلاب اسلامى به نقاط دیگر جهان، براى ایجاد انحراف اخلاقى و سیاسى در جوانان ایرانى برنامه‏ریزى کنند. پژوهش‏هاى اسلامى درباره جوانان‏ پژوهشگران اسلامى، از دیرباز به مسائل جوانان پرداخته‏اند. براى نمونه مى‏توان به کتابى به نام فضل الشُبّان و تقدّمهم على کثیر من ذوى الأسنان (برترى جوانان و تقدّم آنان بر بسیارى از سالخوردگان)[۴] اشاره کرد که در سده‏هاى سوم و چهارم هجرى تألیف شده است. مانند این نوشتار، در میان آثار اسلامى، کم نیست و بخصوص در نیم قرن اخیر، دانشمندان مسلمان به موازات دیگر پژوهشگران، نوشته‏هاى مفید و ______________________________(۱) بر اساس آمار سازمان ملل، در سال ۲۰۰۰ م، تعداد جوانان پانزده تا ۲۴ ساله در جهان، بیش از یک میلیارد و ۵۹ میلیون و ۸۹۷ هزار نفر و جمعیت جهان، حدود شش میلیارد و ۶۱ میلیون و ۵۰۲ هزار نفر بوده است (گزارش وضعیت جهانى جوانان ۲۰۰۳: ص ۸۴). (۲) بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در تاریخ ۲۷ بهمن ماه ۱۳۸۲، برآورد جمعیت کلّ کشور ۶۶ میلیون و ۴۸۰ هزار نفر بوده که از این رقم، تعداد افراد پانزده تا ۲۴ ساله، شانزده میلیون و ۶۷۲ هزار و ۳۲۰ نفر (۱/ ۲۵ درصد کلّ جمعیت)، ۲۵ تا ۲۹ ساله، پنج میلیون و ۶۳۲ هزار و ۹۲۰ نفر (۵/ ۸ درصد کل جمعیت)، و سى تا ۳۹ ساله، هشت میلیون و ۷۹۶ هزار و ۱۵۰ نفر (۲/ ۱۳ در صد کلّ جمعیت) بوده است. در برآورد دیگرى تا پایان سال ۱۳۸۲، تعداد پسران پانزده تا ۲۹ ساله، یازده میلیون و ۶۹۵ هزار و ۸۳۷ نفر و تعداد دختران در این سنین، شانزده میلیون و هجده هزار و ۷۳۰ نفر بوده است. (۳) نویسنده این کتاب، گم‏نام است و گویا آن را به مقتدر، خلیفه جوان عبّاسى (حک ۲۹۵ ۳۲۰ ق)، تقدیم کرده است. اهداى چنین رساله‏اى به خلیفه، مى‏تواند نشانگر اهمّیت جوانان در آن روزگار باشد.   سازنده‏اى را درباره نسل جوان ارائه نموده‏اند، هرچند با عنایت به نیازهاى این نسل در عصر حاضر، آنچه ارائه شده است، تا نقطه مطلوب، فاصله دارد. کتاب‏شناسى جوانان‏ اهمّیت پژوهش درباره جوانان، سبب شده است که پژوهشگران در زمینه‏هاى تعلیم و تربیت، روان‏شناسى و جامعه‏شناسى، صدها مقاله و کتاب درباره ابعاد مختلف مسائل و مشکلات جوانان تهیّه کنند و کثرت منابع در این زمینه، موجب گردیده است که جمعى به کتاب‏شناسى این گونه آثار، همّت گمارند.[۵] بهترین کتاب‏ها براى نسل جوان‏ نسل جوان در عصر حاضر، احساسات، خواسته‏ها، نیازها و مشکلات ویژه‏اى دارد که نسل‏هاى گذشته نداشتند. همچنین، آسیب‏ها و انحرافات خاصّى جوانان امروزى را تهدید مى‏کند که در گذشته، تهدید نمى‏کرد. از این رو، به گمان ما، بهترین کتاب‏ها براى نسل جوان در عصر کنونى، کتاب‏هایى هستند که داراى سه ویژگى باشند: ۱. بر اساس شناخت دقیق استعدادهاى جوانان، تهیّه و تنظیم گردند و پاسخگوى احساسات، نیازها، خواست‏ها و دغدغه‏هاى آنان در زندگى باشند و از آسیب‏ها و انحرافاتى که نسل جوان را در عصر حاضر تهدید مى‏کند، پیشگیرى نمایند؛ ۲. الگوى عینى براى ارزش‏هاى اخلاقى ارائه نمایند؛ ۳. براى جوانان از جذابیّت لازم براى مطالعه، برخوردار باشند. بهترین جوان‏شناس، آفریدگار انسان است. هم اوست که بهتر از هر کس دیگر، استعدادهایى را که به جوانان عنایت کرده، مى‏شناسد و نیازهاى آنان را مى‏داند و از ______________________________(۱) حدّاقل دو کتاب‏شناسى مهم ویژه جوانان در ایران سراغ داریم: یکى کتاب‏شناسى جوانان، نوشته مریم رعیّت على‏آبادى، شهرزاد طاهرى لطفى و نوشین عمرانى، و دیگرى کتاب‏شناسى جوانان، نوشته انسیه راعى.   آسیب‏هایى که سرمایه جوانى را تهدید مى‏کند، آگاه است. بنا بر این، بهره‏گیرى از رهنمودهاى قرآن و احادیث اسلامى که ریشه در وحى الهى دارند براى تهیّه بهترین کتاب‏هاى مورد نیاز جوانان، از اهمّیت فوق‏العاده‏اى برخوردار است؛ امّا مسئله اساسى در ارائه رهنمودهاى الهى به نسل جوان، این است چگونه این رهنمودها، هماهنگ با زمان و مکان، در هر دوره‏اى، از قرآن و سنّت، استخراج گردد و افزون بر این، همراه با ارائه الگوى عینى، جاذبه کافى براى مطالعه نسل جوان داشته باشد. نگارنده، در نگارش کتاب کیمیاى محبّت که بخشى از رهنمودهاى اسلامى را ارائه کرد،[۶] تلاش نمود کتابى با همه این ویژگى‏ها عرضه کند و خوش‏بختانه آن کتاب، سختْ مورد استقبال جوانان قرار گرفت.   حکمت‏نامه جوان‏ کتاب حکمت‏نامه جوان، تا آنجا که توانسته، رهنمودهاى قرآن و اهل بیت علیهم السلام را همراه با ارائه الگوهاى عینىِ ارزش‏هاى دینى و اخلاقى به جوانان ارائه مى‏نماید. امیدوارم که خداوند منّان، این مجموعه را از جذّابیت لازم براى مطالعه جوانان عزیز، برخوردار نماید. گفتنى است آنچه در این حکمت‏نامه آمده، متن مهم‏ترین رهنمودهاى قرآن و احادیث اسلامى براى جوانان است که شرح آنها، نیاز به کتاب‏هاى مستقل در زمینه‏هاى مختلف مسائل جوانان دارد و از این رو، امید است که این مجموعه، نه تنها براى جوانان، بلکه براى پژوهشگران و مسئولان امور تربیتى، مفید و کارساز باشد. در این‏جا بر خود لازم مى‏دانم از همه کسانى که در آماده‏سازى این حکمت‏نامه با ______________________________(۱) این کتاب در سال ۱۳۷۹ توسّط انتشارات دار الحدیث به طبع رسید و به زبان‏هاى عربى، انگلیسى، اسپانیولى، ترکى استانبولى و اردو، ترجمه شده و به دلیل استقبال علاقه‏مندان، بویژه نسل جوان، تا کنون بارها تجدید چاپ شده و تا کنون، حدود ۲۶۰ هزار نسخه از آن، منتشر گردیده است.    نگارنده همکارى داشته‏اند، بویژه فاضل ارجمند آقاى احمد غلامعلى و همچنین آقاى محمّد نورى که در تهیه پرونده پژوهشى جهت تحلیل‏ها مرا یارى داد، صمیمانه سپاس‏گزارى نمایم. افزون بر این، زحمات استاد گران‏قدر حجه الإسلام و المسلمین جناب آقاى مهدى مهریزى را که با ترجمه زیباى خود، فهم آیات و روایات این مجموعه را براى پارسى زبانان میّسر ساخت، ارج نَهم و از خداوند متعال، مسئلت دارم که پاداشى درخور فضل خود به همه آنان، عنایت فرماید.   محمّد محمّدى رى‏شهرى‏ ۲۹ بهمن ۱۳۸۲ ۲۷ محرّم ۱۴۲۵   [۱] ( ۱) هشدار روزگار: ص ۱۸۷ ۱۸۸. [۲] ( ۱) بر اساس آمار سازمان ملل، در سال ۲۰۰۰ م، تعداد جوانان پانزده تا ۲۴ ساله در جهان، بیش از یک میلیارد و ۵۹ میلیون و ۸۹۷ هزار نفر و جمعیت جهان، حدود شش میلیارد و ۶۱ میلیون و ۵۰۲ هزار نفر بوده است( گزارش وضعیت جهانى جوانان ۲۰۰۳: ص ۸۴). [۳] ( ۲) بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در تاریخ ۲۷ بهمن ماه ۱۳۸۲، برآورد جمعیت کلّ کشور ۶۶ میلیون و ۴۸۰ هزار نفر بوده که از این رقم، تعداد افراد پانزده تا ۲۴ ساله، شانزده میلیون و ۶۷۲ هزار و ۳۲۰ نفر( ۱/ ۲۵ درصد کلّ جمعیت)، ۲۵ تا ۲۹ ساله، پنج میلیون و ۶۳۲ هزار و ۹۲۰ نفر( ۵/ ۸ درصد کل جمعیت)، و سى تا ۳۹ ساله، هشت میلیون و ۷۹۶ هزار و ۱۵۰ نفر( ۲/ ۱۳ در صد کلّ جمعیت) بوده است. در برآورد دیگرى تا پایان سال ۱۳۸۲، تعداد پسران پانزده تا ۲۹ ساله، یازده میلیون و ۶۹۵ هزار و ۸۳۷ نفر و تعداد دختران در این سنین، شانزده میلیون و هجده هزار و ۷۳۰ نفر بوده است. [۴] ( ۳) نویسنده این کتاب، گم‏نام است و گویا آن را به مقتدر، خلیفه جوان عبّاسى( حک ۲۹۵ ۳۲۰ ق)، تقدیم کرده است. اهداى چنین رساله‏اى به خلیفه، مى‏تواند نشانگر اهمّیت جوانان در آن روزگار باشد. [۵] ( ۱) حدّاقل دو کتاب‏شناسى مهم ویژه جوانان در ایران سراغ داریم: یکى کتاب‏شناسى جوانان، نوشته مریم رعیّت على‏آبادى، شهرزاد طاهرى لطفى و نوشین عمرانى، و دیگرى کتاب‏شناسى جوانان، نوشته انسیه راعى. [۶] ( ۱) این کتاب در سال ۱۳۷۹ توسّط انتشارات دار الحدیث به طبع رسید و به زبان‏هاى عربى، انگلیسى، اسپانیولى، ترکى استانبولى و اردو، ترجمه شده و به دلیل استقبال علاقه‏مندان، بویژه نسل جوان، تا کنون بارها تجدید چاپ شده و تا کنون، حدود ۲۶۰ هزار نسخه از آن، منتشر گردیده است.