در آمدی بر پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اسلامی

[مقدمه دکتر همایون هاشمى‏] به نام خداى حى توانا اعتیاد، یکى از مشکلات جدّى جوامع امروزى و داراى ابعاد مختلفى است که از جمله این ابعاد، بُعد معنوى آن است. بررسى‏هاى انجام شده در داخل و خارج از کشور، از اهمیت دینى و معنویت به عنوان عاملى قوى و محافظت‏کننده در پیشگیرى از مصرف مواد روان‏گردان و در غلتیدن به مهلکه اعتیاد حکایت دارند و چنانچه فرد یا افرادى از نظر وجود و حضور بُعد دینى- معنوى قوى باشند، احتمال مصرف مواد در آنها بسیار کمتر از دیگران است. به این ترتیب، استفاده از آموزه‏هاى دینى و برنامه‏ریزى‏هاى مبتنى بر فرهنگ، از جایگاه والاى در برنامه‏هاى پیشگیرانه و درمانى برخوردار است. استفاده از آموزه‏هاى آسمانى دین مبین اسلام و راهنمایى‏هاى معصومان (علیهم السلام) به خاطر اتّصال آنها به سرچشمه وحى و توحید الهى، همچون چراغى است فراراه برنامه‏ریزان و سیاست‏گزاران و نور هدایتى است براى خروج از تاریکى و گم‏راهى به سمت رستگارى. بر همین اساس و مبتنى بر این آموزه وحیانى- که پیشگیرى، مقدّم بر درمان است- و در راستاى استفاده از توان عظیم و والاى موجود در جامعه دینى کشور در پیشگیرى و درمان اعتیاد، سازمان بهزیستى کشور بر آن شد تا موضع مهارت‏هاى زندگى مبتنى بر رویکرد اسلامى را در پیشگیرى از اعتیاد، در قالب کتابى براى استفاده همگان و به ویژه صاحب‏نظران برجسته علوم دینى تنظیم نماید. خدا را شاکریم که در این مسیر، «پژوهشکده اخلاق و علوم انسانى» دار الحدیث به یارى سازمان شتافت و همکاران گران‏قدر این مجموعه علمى و دینى، اثرى در خور در این زمینه فراهم ساختند که اگر نگوییم نخستین اثر در نوع خود در کشور است، بى‏تردید در زمره نادر آثارى است که فهم قرآنى و روایى را در مباحث مرتبط با پیشگیرى و درمان اعتیاد، جارى ساخته است. وظیفه است از «پژوهشکده اخلاق و علوم انسانى» دار الحدیث و مسئولان ارجمند آن و خاصه از برادر ارجمند حجه الاسلام دکتر عباس پسندیده که اثر ارزشمند حاضر، حاصل موشکافى‏ها و بررسى‏هاى دقیق ایشان و همکارشان جناب حجهالاسلام محمدرضا کیومرثى است و همچنین از همکاران خود در «مرکز توسعه پیشگیرى» سازمان به ویژه آقایان دکتر کاظم نظم‏ده و دکتر فرید براتى سده، تقدیر و تشکّر نمایم و از خداوند علیم حکیم براى تمامى این عزیزان، توفیق و سلامت و بهروزى مسئلت کنم. امید که این اثر، در راه سلامتى و بهروزى آحاد جامعه اسلامى، مؤثّر و مورد استفاده باشد. دکتر همایون هاشمى‏ رئیس سازمان بهزیستى کشور   مقدمه «پژوهشکده اخلاق و علوم انسانى» دار الحدیث‏ در همایش «اسلام و آسیب‏هاى اجتماعى»- که به همّت سازمان بهزیستى کشور برگزار گردید-، مسئولیت استخراج دیدگاه‏هاى اسلامى در نُه موضوع، به مؤسّسه دار الحدیث (پژوهشگاه قرآن و حدیث/ پژوهشکده اخلاق و علوم انسانى) واگذار گردید. یکى از پرسش‏هایى که پیش روى پژوهشگران قرار گرفت، مسئله اعتیاد و راه‏هاى پیشگیرى از آن بود. پژوهش در این گونه موضوعات، روش خاص خود را مى‏طلبد. پس از تعیین روش پژوهش، کار مطالعه بر روى منابع اسلامى آغاز و راه‏کارهاى اسلامى آن استخراج شد و در همایش ارائه گردید. محصول پژوهش در آن مقطع، بر اساس توافق به عمل آمده، صرفاً به شکل مجموعه‏اى از متون اسلامى ارائه گردید. پس از آن، مسئولان محترم سازمان بهزیستى کشور، به جهت اهمیت موضوع، درخواست تدوین اثرى را داشتند که به شکلى علمى و منسجم، به تبیین دیدگاه اسلام در این زمینه بپردازد. آنچه پیش روى شماست، حاصل این توافق و ادامه پژوهش‏هاى اسلامى در این حوزه است. در این اثر، پس از سبب‏شناسى اعتیاد، راه‏کارهاى اسلامى پیشگیرى از آن ارائه شده است. مسئولیت تدوین این اثر، به دو تن از پژوهشگران گروه روان‏شناسى، آقایان حجهالاسلام محمّدرضا کیومرثى و حجهالاسلام دکتر عبّاس پسندیده واگذار شد که بدین وسیله از آنان تشکّر مى‏شود. همچنین از کلیه مسئولان و کارکنان سازمان بهزیستى که در به ثمر نشستن این کتاب نقش داشتند، بویژه آقایان دکتر هاشمى، ریاست محترم‏ سازمان، دکتر اقطار، دکتر نظمْ دِه و دکتر براتى تشکر مى‏کنیم. همچنین از کلیه همکاران خود در بخش‏هاى مختلف مؤسّسه دار الحدیث که در آماده‏سازى این اثر نقش داشتند، تشکّر مى‏کنیم. گروه روان‏شناسى اسلامى‏ پژوهشکده اخلاق و علوم انسانى‏