فرهنگ نامه ادب (فارسی)

پیشگفتار فرهنگ ‏نامه، کتابى است که در آن، دانش، فرهنگ‏[۱] و حکمت باشد. فرهنگ ‏نامه ادب‏، قطره ‏اى دیگر از دریاى بیکران علوم و معارف ناب اسلامى و مَدخَلى‏[۲] دیگر از دانش‏نامه میزان‏ الحکمه‏ است که به صورت مستقل، منتشر مى‏شود. در این دانش‏نامه، واژه‏ها و اصطلاحاتى که در قرآن و احادیث، کاربرد فرهنگى گسترده ‏اى دارند، به ترتیب الفبایى، با نظمى نوین و با ذکر نمونه کاربردها (شواهد)، معناشناسى و تحلیل و تبیین مى‏ گردند. در لابه ‏لاى این دانش‏نامه، برخى مَدخل‏ها، از کاربرد فرهنگى ویژه و بَسامد استفاده بالایى برخوردارند. بدین معنا که عموم مسلمانان و یا گروه‏هاى خاصّى از آنان، به صورت شبانه ‏روزى و گسترده، با آنها، سر و کار دارند. از این رو، به منظور تصحیح و تقویت فرهنگ عمومىِ جوامع اسلامى، ضرورى است معارف مربوط به این گونه واژه‏ ها و اصطلاحات، به صورت کتابِ همراه، و کتاب راهنما، در اختیار همگان قرار گیرد. با این نگاه، مَدخَل‏هایى از این دست- که گفتیم-، به صورت‏ کتاب‏هایى مستقل و در اندازه ‏هایى که حمل و مطالعه آن آسان باشد، در اختیار علاقه‏ مندان قرار مى‏ گیرند. گفتنى است که در این سلسله آثار، براى آنچه مربوط به رفتار یا احوال خاص ‏است (مانند: ادب، اذان، شادى و آرزو)، نام «فرهنگ ‏نامه» و براى آنچه مربوط به گروه‏هاى اجتماعى (مانند: بسیجیان، جوانان و کودکان) مى ‏شود و یا آموزه‏ هاى حکیمانه پیشوایان بزرگ اسلام یا حکماى بزرگ الهى (چون لقمان حکیم) را ارائه مى ‏نماید، نام «حکمت ‏نامه» را برگزیدیم. فرهنگ‏نامه ادب‏، نخستین کتاب از مجموعه فرهنگ ‏نامه‏ هایى است که با هدف تصحیح و تقویت فرهنگ ارزش‏هاى رفتارى در دست تدوین ‏اند. در این فرهنگ ‏نامه، مسائل مهمى، مانند: تعریف ادب، انواع و مراتب ادب، نقش ادب در زندگى، خاستگاه‏ هاى ادب، آموزگاران ادب، روش ادب‏ آموزى ‏و آفات ادب آموزى از منظر قرآن‏و احادیث ‏اسلامى تبیین مى‏ گردد. گفتنى است که در تهیه و تدوین این مجموعه، از همکارى فاضل ارجمند جناب آقاى عبد الهادى مسعودى بهره بردم. از ایشان و دیگر همکارانى که در «پژوهشکده علوم و معارف حدیث»، در ساماندهى این اثر سهیم هستند، بویژه مترجم گران قدر آن، جناب آقاى حمیدرضا شیخى- که با ترجمه زیبا و دقیق خود، فهم آیات و روایات این فرهنگ ‏نامه را براى پارسى زبانان میسّر ساخت- صمیمانه سپاس‏گزارم واز خداوند منّان، پاداشى در خور فضل و کرامت خود، براى آنان مسئلت دارم. ربّنا! تقبّل منّا؛ إنّک أنت السمیع العلیم. محمّد محمدى رى شهرى‏  ۱۲ مهر ماه ۱۳۸۴ ۲۹ شعبان ۱۴۲۶   [۱] ( ۱). فرهنگ: علم؛ دانش؛ ادب؛ تربیت؛ پدیده کلّى پیچیده‏اى از آداب، رسوم، اندیشه، هنر و شیوه زندگى که در طىّ تجربه تاریخى اقوام، شکل مى‏گیرد و قابل انتقال به نسل‏هاى بعدى است( ر. ک: لغت‏نامه دهخدا، فرهنگ معین و فرهنگ بزرگ سخن). [۲] ( ۲). در دانش‏نامه‏ها، به هر واژه اصلى که توضیحى( مقاله‏اى) در ذیل خود دارد،« سرواژه» یا« مَدخَل» مى‏گویند. به مجموع سرواژه و توضیح، بر روى هم، نیز« مدخل» گفته مى‏شود( ر. ک: فرهنگ بزرگ سخن).