مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید

مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید (توحید ، عدل و معاد) دکتر فضل الله خالقیان

کتاب مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید، که با سبک وسیاق آموزشی تدوین شده،  ترجمه و شرحی بر مطالب و برخی مسائل مقصد اول و دوم از » تجرید الاعتقاد ، محقّق طوسی است .

هدف ازتدوین ونگارش  کتاب «مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید»، فراهم آوردن مدخلی مناسب برای فهم بهتر بخش الهیات ( اصول عقاید) تجرید است .

مقدمه مؤلف:

در دوران ما تدریس کتاب کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، به عنوان متن درسی کلام قدیم مرسوم و رایج است. این کتاب که متن آن به وسیله متکلّم و فیلسوف عظیم الشأن، خواجه نصیرالدین طوسی تصنیف شده و با قلم شاگرد بزرگش علامه حلی شرح داده شده مشتمل بر شش بخش کلی است که ،مصنف هر بخش را یک «مقصد» نامیده است.

از این مقاصد ششگانه فقط بخش الهیات و عقاید اسلامی آن که شامل چهار مقصد پایانی است ، تدریس میشود و مقصدهای پیش از آن متروک و از مدار درس و بحث، خارج شده است.

ظاهراً به سبب رواج متون فلسفی ای که مبتنی بر آرای فیلسوف بزرگ، صدر المتألهین شیرازی است به خواندن و آموزش آن دو مقصد که یکی در امور عامه و دیگری در باب جواهر و اعراض است ، نیازی احساس نمیشود همین امر موجب شده است این دو مقصد، به رغم دارا بودن مطالب بسیار ارزشمند مورد توجه و مطالعه جدی و عمومی قرار نگیرد. وانگهی برخی مطالب که در بخش الهیات و عقاید تجرید آمده و از سوی شارح گران قدر علامه حلی تبیین شده متوقف بر مباحثی است که پیشتر در دو مقصد نخستین، مبین و مبرهن شده است.

با در نظر گرفتن این نکته نگارنده که خود توفیق تدریس کتاب را در مقطع کارشناسی ارشد داشته است بر آن شد تا با جمع آوری آن مباحث و ترجمه و شرحشان، تا حدى خلا مهجوریت دو مقصد یاد شده را جبران کند مهمتر این که در جهت کمک به آموزش بهتر مباحث الهیات و عقاید کتاب قدمی بر داشته باشد؛

بنابراین می توان کتاب «مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید» را مدخلی برای ورود به مباحث مزبور دانست.

شیوه کار به این صورت است که مطابق با ترتیب مطالب کتاب، مسائل مرتبط با بخش الهیات و عقاید تجرید، انتخاب شده و در ابتدا متن مسئله، سپس ترجمه و پس از آن، شرح آورده شده است.

نگارنده کتاب «مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید» در شرح مسائل از کشف المراد به عنوان شرح پایه استفاده کرده است برای تشریح بهتر و جامع تر در جای جای نوشتار حاضر، از مطالب بسیار سودمند شوارق الإلهام – که از شروح متأخر و ممتاز ،تجرید به قلم محقق سترگ فیاض لاهیجی است بهره برده شده است به این ترتیب یکی از مزایای این نوشتار، ترویج شرح ارزشمند شوارق است که متأسفانه . مورد استفاده عمومی قرار نمیگیرد.

نویسنده  کتاب «مدخل : مقدمه ای برای ورود به بخش الهیات تجرید» در پاره ای از مسائل به شرح فارسی محقق معاصر، علامه شعرانی مراجعه کرده و از آن سود جسته است. همچنین بنا به ضرورت در مواردی به آثار فیلسوف بینظیر شیخ الرئیس ابن سینا اشاره شده است. بیان این نکته ضروری است که پس از طرح هر مسئله مورد کاربرد آن در مباحث بعدی و برخی مطالب لازم دیگر با ذکر نشانی در ابتدای هر درس ضمن پانوشت شماره ۱، آمده است.

بنابراین مطالعه این پانوشتها شرط بهره برداری مطلوب از این مکتوب به حساب می آید. نسخه مورد استفاده و مرجع نشانیهای موجود در این اثر کتابی است که مرحوم استاد آیــه الله حسن حسن زاده آملی آن را تصحیح کرده و از سوی انتشارات جامعه مدرسین قم به تاریخ ١۴٢٢ ق چاپ و منتشر شده است.