گزیده دانش نامه امیرالمومنین علیه السلام

کتاب سترگ‏ دانش‏نامه امیر المومنین علیه السلام‏، تلاشى ارزشمند در عرصه معرّفى امام على علیه السلام است. این کتاب شریف، با تتبّعِ بسیار، موضوع‏بندى مناسب و تحلیل‏هاى سودمند بر پایه قرآن، حدیث وتاریخ، در طول هشت سال، تدوین گردید و اکنون در میان آثار مربوط به شخصیت آن امام همام، از جایگاه ویژه‏اى برخوردار است.استقبالِ پژوهشگران و مجامع علمى از این کتاب و تعلّق گرفتن جوایز و نشان‏هاى علمى- فرهنگى (از جمله: جایزه دومین دوره انتخاب کتاب سال ولایت) به آن، دلیل این ادّعاست.گفتنى است متن اصلى کتاب، به زبان عربى وبا عنوان‏ موسوعه الإمام على بن أبى طالب علیه السلام فى الکتاب و السنه و التاریخ‏، در سال امام على علیه السلام (سال 1379 شمسى)، در دوازده جلد و ترجمه فارسى آن نیز با عنوان‏ دانش‏نامه امیر المومنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ‏، در دوازده جلد، به همراه یک جلد «نمایه»، در سال 1381 شمسى منتشر گردید. همچنین، نسخه سومى از این کتاب که هر دو متن پیشین را در خود داشت، با عنوان‏ دانش‏نامه امیر المؤمنین علیه السلام (فارسى- عربى)، در چهارده جلد، در سال 1386، انتشار یافت.نسخه کامل (فارسى- عربى) کتاب، مفصّل بود و تهیّه آن، براى عموم، دشوار مى‏نمود و برخى بخش‏هاى تخصّصى آن نیز مورد نیاز عموم نبود. از این رو، گزیده‏ آن، آماده شد تا کتاب از حالت تخصّصى به عمومى تبدیل شود و بتوان آن را در یک جلد، منتشر کرد. براى این منظور:1. تمام عناوین اصلى و بیشتر عناوین فرعى حفظ شدند؛2. تحلیل‏هاى مهم و توضیحات اصلى حفظ و تلخیص گردیدند؛3. جامع‏ترین و گویاترین احادیث، از منابع معتبرتر، در ذیل هر عنوان، انتخاب شدند؛4. کلّیه توضیحات، از پانوشت‏هاحذف شدند؛5. به ذکر یک منبع براى هر حدیث در پانوشت‏ها اکتفا شد.اکنون‏ گزیده دانش‏نامه امیر المؤمنین علیه السلام‏، به سانِ آینه، موضوعات کتاب اصلى را این گونه نمایان ساخته است:بخش یکم: تبار امام على علیه السلام. در این بخش، از نیاکان امیر مؤمنان و محیط رشد و زندگانى وى، پدر و مادر وى، نام‏ها و کنیه‏ها و لقب‏هاى وى، سیرت و صورت ایشان، ازدواج‏هاى امام علیه السلام، و زنان و فرزندان او، سخن رفته است.بخش دوم: امام على علیه السلام باپیامبر صلى الله علیه و آله. این بخش، نشان مى‏دهد که امام علیه السلام، دوش به دوش پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، از بعثت تا رحلت، براى حاکمیت اسلام کوشید و در تمام صحنه‏ها همراه پیامبر خدا و در همه عرصه‏هاى دشوارى و خطر، پیشتاز بود.بخش سوم: کوشش‏هاى پیامبر صلى الله علیه و آله براى رهبرى على علیه السلام پس از ایشان. در این بخش، ولایت و امامت على بن ابى طالب علیه السلام در قالب تلاش پیامبر خدا صلى الله علیه و آله براى سعادت امّت، بازخوانى شده ودلایل عقلى و نقلى اثبات این مدّعا که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، امّت را بى‏سرپرست و آینده امّت را بدون طرحى مشخّص، رها نکرده (بلکه با زمینه‏سازى‏هاى گسترده و ره‏نمودها، اشاره‏ها و صراحت‏هاى فراوان، آینده را به روشنى ترسیم نموده)، گزارش شده است.بخش چهارم: امام على علیه السلام پس از پیامبر صلى الله علیه و آله. در این بخش، زمینه‏ها و علل نادیده انگاشته شدن ره‏نمودهاى پیامبر صلى الله علیه و آله در باره آینده امّت و رهبرى امام على علیه السلام، بازشناسى و چگونگى و چرایى مواضع حکیمانه امام علیه السلام تبیین شده است.بخش پنجم: سیاست امام على علیه السلام. در این بخش، زمامدارى امام علیه السلام، و اصلاحات ایشان و مبانى آن و بازتاب‏هاى این اصلاحات در جامعه، آمده است.بخش ششم: جنگ‏هاى امام على علیه السلام. در این بخش، چرایى و چگونگى بر آمدن فتنه‏ها و نیز ریشه‏ها، روندها و پیامدهاى آنها، بررسى گردیده و همچنین فتنه‏هاى «ناکثین»، «قاسطین» و «مارقین» در رویارویى با حرکت اصلاحى امام علیه السلام و موضع اصولى وانعطاف‏ناپذیر آن بزرگوار در برابر حقوق الهى و حقوق مردم و ارزش‏ها، گزارش شده است.بخش هفتم: روزگار سختى. این بخش، مرثیه مظلومیت امیر المؤمنین علیه السلام، و انعکاس فریادهاى تنهایى آن بزرگوار است. این بخش، نشان مى‏دهد که در این روزگار، دیگر از آن رویکرد گسترده آغازین، خبرى نبود؛ مردم از حضور در جبهه‏ ها تن میزدند و فراخوانى‏هاىِ امام علیه السلام را پاسخ نمى‏گفتند. گلایه‏هاى مکرّر ایشان از مردم، نشان‏دهنده گرانْ‏جانى، دنیازدگى و سستى مردمان آن روزگار است.بخش هشتم: شهادت امام على علیه السلام. گزارش پیشگویى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله از شهادت امام على علیه السلام، و گفتار امام علیه السلام در باره شهادت خودش و مسائل مرتبط با آن (همانند:چگونگى ترور، سخنان آموزنده امام علیه السلام از هنگام ترور تا لحظه شهادت، و …)، در این بخش آمده است.بخش نهم: دیدگاه‏هایى در باره شخصیت امام على علیه السلام. در این بخش، خواننده، شخصیت امام على علیه السلام را از منظر قرآن، پیامبر صلى الله علیه و آله، خود امام علیه السلام، اهل بیت علیهم السلام، همسران پیامبر صلى الله علیه و آله، اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله، یاران امام علیه السلام، شمارى از برجسته ‏ترین‏ شیفتگان و مدافعان و حتّى مخالفان و دشمنانش مى‏نگرد.بخش دهم: ویژگى‏هاى امام على علیه السلام. ابعاد شخصیت امام علیه السلام و ویژگى‏هاى اعتقادى، اخلاقى، عملى، سیاسى، اجتماعى و فکرى آن ابرمرد تاریخ، در این قسمت آمده است.بخش یازدهم: دانش امام على علیه السلام. على علیه السلام، برترین و ارجمندترین شاگرد مکتب محمّد صلى الله علیه و آله است. او کسى است که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، جانش را از دانش، آکَنْد و گستره حقایق را بدو نمایاند و به گواهى صحابه و به تعبیر متون حدیث و سیره: «درهاى علم را بر روى او گشود». در این بخش، با اندکى از آنچه یاد شد، آشنا مى‏شویم.بخش دوازدهم: داورى‏هاى امام على علیه السلام. در این بخش، از جایگاه امام على علیه السلام در داورى، به عنوان «أقضى الامّه (بهترین قاضى امّت)» و نمونه‏هایى از داورى‏هاى آن بزرگوار در زمان پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و روزگار خلافتش سخن به میان رفته است.بخش سیزدهم: کرامت‏هاى امام على علیه السلام. در این بخش، نمونه‏هایى از قدرت معنوى، ولایت تکوینى و جلوه‏هاى خلیفهُ اللهىِ آن امامِ انسان‏ها آمده است؛ نمونه‏هایى مانند: اجابت شدن دعاهاى ایشان، سخن گفتن ایشان از ناپیداها و نادیده‏ها (اخبار مَغیبات) و ….بخش چهاردهم: مهرورزى به امام على علیه السلام. متون گزارش شده در این بخش، نشان مى‏دهند که دوست داشتن على علیه السلام، دوستى با خدا و پیامبر صلى الله علیه و آله بوده، واجب و عبادت ونعمت است و ریسمان محکم الهى و بهترین عمل و سرلوحه اعمالِ مؤمنان است.بخش پانزدهم: دشمنى با امام على علیه السلام. متون احادیث معتبر فریقین، در این بخش، نشان‏دهنده آن اند که دشمنان على علیه السلام، از رحمت الهى به دورند و هلاکت آنان، قطعى است ودشمن داشتنِ او، نشانِ نفاق، فسق و شقاوت است.بخش شانزدهم: یاران و کارگزاران امام على علیه السلام. در این بخش، خواننده، با شرح حال و چگونگى شخصیتِ شمارى از یاران و کارگزاران امیر مؤمنان، به اجمال، آشنا مى‏شود. موضع امام علیه السلام در برابر اصحاب و کارگزارانش، تأمّل‏برانگیز و درس‏آموز است.